Sir Barnett Stross

Sir Barnett Stross (1899-1967), lekarz i polityk brytyjski urodził się w Pabianicach, obecnie Polska. Szczególnie mocno był związany z okręgiem Stoke-on-Trent w hrabstwie Staffordshire nad rzeką Trent. Był to przez wiele lat ważny ośrodek przemysłu ceramicznego w Anglii, centrum regionu The Potteries. Miasto Stoke-on-Trent wydało wiele znanych osobistości, m.in. Edward J. Smith – kapitan Titanica, Robbie Williams – piosenkarz, Slash – gitarzysta Guns' n'Roses, Sir Reginald Mitchell – twórca samolotu Spitfire. Wśród wysoko cenionych obywateli miasta jest również „pabianiczanin”.

Barnett Stross urodził się w żydowskiej rodzinie Strasbergów w Pabianicach 25 grudnia 1899 roku. Jego rodzicami byli Samuel i Cecylia, córka rabina, którzy zawarli związek małżeński w 1880 roku. Barnett zwany przez rodziców Bobem miał jedenaścioro rodzeństwa. Kiedy ukończył trzy lata rodzina wyemigrowała do Leeds w Anglii. Stross kształcił się tam w szkole średniej (Leeds Grammmar School) oraz studiował medycynę w University of Leeds. W 1926 r. uzyskał dyplom lekarza.

Rozpoczął praktykę lekarską w Potteries, północne Staffordshire. W dwa lata później, jako rzecznik pracowników ceramicznych, stanął przed komisją analizującą choroby zawodowe – krzemica i pylica. Rozpoczął kampanię uświadamiającą niekorzystne dla zdrowia skutki pracy w fabrykach ceramicznych i kopalniach. Dzięki jego staraniom zostały wprowadzone dodatki za szkodliwą pracę. Doktor Stross otaczał bezpłatną opieką medyczną najbiedniejszych mieszkańców Stoke-on-Trent. Podczas drugiej wojny światowej na zlecenie Ministerstwa Zaopatrzenia prowadził wykłady dotyczące zdrowego żywienia. W trakcie jednego ze spotkań wybuch bomby poważnie zranił doktora Strossa.

Stross był konsultantem medycznym Stowarzyszenia Robotników w Pottery. W 1930 r. wstąpił do Partii Pracy. Należał również do Federacji Górniczej North Staffordshire oraz do Socjalistycznego Stowarzyszenia Lekarzy. W 1937 r. został wybrany do rady miejskiej Stoke-on-Trent. Był radnym do 1952 r. W 1945 r. zdobył mandat parlamentarny z ramienia Labour Party – okręg Stoke-on-Trent Hanley (1945-1950) i Stoke-on-Trent Central (1950-1966). Swoimi lekarskimi umiejętnościami i wiedzą służył w potrzebie wszystkim parlamentarzystom. Zajmował się problemami ochrony zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem akcji antynikotynowych.

Stross nie ograniczał się jednak do spraw medycznych. Do historii przeszedł jako inicjator i organizator kampanii mającej na celu odbudowę Lidic w Czechosłowacji. Lidice zostały zrównane z ziemią przez nazistów w 1942 roku w odwecie za śmierć hitlerowskiego dygnitarza Reinharda Heydricha. Stross postanowił pomóc Czechom w odbudowie wsi i upamiętnieniu masakry. W obecności prezydenta Czechosłowacji Benesza,Willa Lawthera, prezesa Federacji Górniczej oraz ambasadora ZSRR Bogomołowa ogłosił powstanie ruchu społecznego „Niech żyją Lidice”, będącego odpowiedzią na słowa Hitlera: „Śmierć Lidicom”. Trzy tysiące osób wysłuchało przemówienia dr. Strossa, zakończonego słowami: „Dzisiejszy mityng przekonał nas wszystkich, że Lidice jeszcze nie zginęły; żyją nadal w sercach obywateli Stoke-on-Trent. Odtąd nasze miasto będzie na zawsze w sercu każdego mieszkańca Czechosłowacji”.

W Stoke-on-Trent powstała centrala ruchu, która przyjmowała datki od górników i robotników fabryk ceramicznych. Za tę inicjatywę rząd czeski odznaczył Strossa Orderem Białego Lwa. Doktor został prezesem Towarzystwa Brytyjsko-Czechosłowackiego. W późniejszym czasie wykorzystywał swoja pozycję, aby piętnować przypadki naruszania praw człowieka w okresie rządów komunistycznych.

Decyzję o odbudowie Lidic władze czeskie podjęły 10 czerwca 1945 roku. W dwa miesiące później ogłoszono konkurs na projekt architektoniczny. W 1947 roku przystąpiono do odbudowy. W ciągu kilku lat powstało 150 wolno stojących domów dla dawnych mieszkańców ocalałych z tragedii, dom ludowy, muzeum, centrum handlowe.. Ruch „Niech żyją Lidice” przyczynił się w znaczącym stopniu do odbudowy Lidic. Niebogaci proletariusze zebrali milion funtów. Barnett Stross odwiedzał Lidice wiele razy. W 1954 r. wystąpił z nowym pomysłem. Postanowił założyć Różany Ogród Przyjaźni i Pokoju, łączący symbolicznie teren dawnych Lidic z wybudowaną od nowa miejscowością.

Stross w apelu ośrodki finansowe mówił, że „będzie to kwiatowy wyraz, odczuwanego przez wszystkich, pragnienia pokoju i przyjaźni”.Największy na świecie ogród różany otrzymywał róże z całego świata. Najpiękniejsze odmiany róż pochodziły z Anglii. Jest to zasługa Wheatcroftów, znanych hodowców róż z Ruddington, obok Nottingham. Wdzięczni mieszkańcy Lidic okazałej alei lipowej nadali imię Barnetta Strossa.

Stross przez całe życie był miłośnikiem sztuki. W 1945 r. stał się założycielem parlamentarnej grupy Przyjaciół Sztuk Pięknych. Potrafił pozyskać zainteresowanie zarówno członków Partii Pracy, jak i konserwatystów. Jako członek komisji do spraw dziedzictwa kulturowego doprowadził do zachowania wielu obiektów z okresu rewolucji przemysłowej w Anglii. Gromadzoną przez lata prywatną kolekcję dzieł sztuki przekazał Keele University, którego był współzałożycielem.

W 1962 r. wykorzystał swoje szerokie kontakty w środowiskach artystycznych i zaproponował, aby artyści z całego świata przekazywali swoje prace do Lidic. Prośba Strossa spotkała się ze zrozumieniem. W Lidicach utworzone zostało muzeum sztuki współczesnej. Pierwsi twórcy, którzy nadesłali swoje prace to: J. Beuys, G. Richter, E. Vedova, R. Guttuso, S. Polke, R. Opałka, L. Survage, P. Blake, W. Vostell.. Obecnie kolekcja obejmuje 433 prace 331 artystów z 34 krajów.

W 1964 r. Stross otrzymał Order Brytyjskiego Imperium (KBE). W tym samym roku został sekretarzem parlamentarnym w Ministerstwie Zdrowia. Zmarł 14 maja 1967 roku w Londynie. Stross zdobył światowy rozgłos dzięki akcjom upamiętniającym tragedię Lidic. Zbrodnię nazistowską zdołał przekształcić w instrument pokoju.

W dwa lata po śmierci Strossa, były pracownik czechosłowackiej służby wywiadowczej StB, Josef Frolik napisał, że Stross „Gustav”był informatorem służb komunistycznych. Miał donosić o działaniach i zmierzeniach Labour Party. Jednak oskarżenie to zostało obalone przez S. Dorrila i R. Ramsey'a w książce „Smear! Wilson and the Secret State”. Badacze dowiedli, iż dane dostarczane przez Strossa nie były żadną tajemnicą. Niektórzy doszukiwali się także związków łączących Strossa z satanistą Aliesterem Crowleyem. Przyczyną tego nieporozumienia były kontakty Strossa z tzw. mistycznym kręgiem, czyli grupą osób zajmujących się zjawiskami paranormalnymi- Freda Cavell, James Lover, Marjorie Livingstone.

Obecnie Stoke-on-Trent liczy ponad 200 tys. mieszkańców. Miasto przeżywa kryzys ekonomiczny. „Kultura cięć budżetowych” powoduje erozję tożsamości miejskiej i dewastuje relacje międzyludzkie, mieszkańcy popadają w negatywizm i frustrację. Dlatego też w środowiskach artystycznych i społecznych zrodził się zamiar przywołania postaci Sir Barnetta Strossa jako pozytywnego przykładu pracy dla dobra wspólnego. Powstała biografia doktora „Roses from Ashes” pióra Freda Hughesa. Rozpoczęto rozmowy dotyczące partnerstwa między Lidicami a Stoke-on-Trent. Anglicy chcieliby zaprezentować Lidice wszystkim mieszkańcom kraju i gościom z zagranicy. Rada miejska podjęła także uchwałę o obchodach Dnia Holocaustu, pokazując społeczną wrażliwość mieszkańców. Sir Stross był Żydem i obywatelem Stoke-on-Trent, a więc jego gest w obronie prześladowanych Lidic świadczy również o humanitarnej i bezinteresownej postawie całej społeczności. Stoke-on-Trent było jedynym brytyjskim miastem, która wykazało niezrównaną empatię wobec ciężko doświadczonej miejscowości w Czechosłowacji.

http://www.ukchildrensartexhibition.org.uk/index.php/2/

http://wikivisually.com/wiki/Barnet_Stross

Autor: Sławomir Saładaj