Inwigilacja

W „państwie pabiańskim”, jak w każdym środowisku ludzkim, grały namiętności i temperamenty, które duchowni właściciele włości starali się ująć w karby, stanowiąc przepisy w duchu czasu bądź natury prewencyjnej bądź karzącej.

W obawie przed rozluźnieniem dobrych obyczajów wydają kanonicy, tenutariusze lub lustratorowie, ostre prawa przeciwko nierządowi w ogóle i cudzołóstwu w szczególności .

Więc w r. 1575 poleca kapituła regensowi Dębskiemu, aby nie cierpiał skandalu i ohydy (turpitudo et scandalum), spowodowanej przez nierządnice, aby stosował ciężkie kary, a osobliwie karę cielesną, chłostę i biczowanie, i to względem osób obojga płci (commissum est, ut durioribus poenis et mulctis praesertim castigatione funis et flagelli coerceantur sexus utriusque homines deliquentes).

Wikipedia.org - Paweł Dembski

W „konstytucjach” 1600 i 1604 r. wydano szczególne w tym względzie przepisy przeciwko „jawnym nierządnym białym głowom”. Kara 10 grzywien groziła każdemu,  kto by się ważył takiej białogłowie odnajmować dom lub komorę. Jest tam także mowa o odkazaniu i wygnaniu ze wsi lub „państwa”  nierządnic , a goszczenie u siebie takiej niewiasty raz wydalonej groziło również karą 10 grzywien.

W wypadku cudzołóstwa stosowano inne kare. Na przykład, gdy pewien młynarz oskarżony był o cudzołóstwo (1586), skazano go na pokutę publiczną w kunie przed kościołem przez cztery tygodnie w każdą niedzielę i dni świąteczne, a po odcierpieniu tej kary obowiązany był wybudować w przytułku dwie komory własnym kosztem.

W innym wypadku winny cudzołóstwa, zwolniony od grożącej mu kary gardła (caput redimendo), skazany został na karę pieniężną 20 grzywien. Z tej sumy przeznaczono 15 grzywien na posag dla pewnej zgwałconej dziewczyny, a pozostałe 5 grzywien otrzymał podstarości za trudy w sprawie.

Kapituła roztaczała baczny nadzór nad wszystkimi mieszkańcami włości co do bywania w kościele na mszy i kazaniu w niedziele i święta. Opieszałych i w ogóle zaniedbujących ten obowiązek pleban miejscowy, w wykonaniu postanowienia lustratorów z 1579 r., wskazać ma poborcy do wymierzenia kary.

Wedle ”konstytucji” 1600 i 1604 r. sprawa ta otrzymała kompletną organizację. Mianowicie na każdej ulicy, zarówno w mieście jak i po wsiach, mianowani byli dziesiętnicy, którzy prowadzili ścisłą kontrolę. Nie bywający w kościele na nabożeństwie podlegali każdorazowo karze jednego grosza. Kara ta szła na rzecz kościoła. Ściągał ją od winnego urząd miejski lub wiejski i za niedbalstwo pod tym względem sam karany był przez podstarościego trzema grzywnami. (Maksymilian Baruch „Pabianice, Rzgów i wsie okoliczne. Studia i szkice historyczne”, Pabianice 1930 r.)

Autor: Sławomir Saładaj