Straż Przednia

Jedną z wielu organizacji sanacyjnych w międzywojennych Pabianicach była Organizacja Pracy Obywatelskiej Młodzieży „Straż Przednia” (1932-1939), skupiająca osoby w wieku 15-21 lat, zazwyczaj uczniów i uczennice miejscowych gimnazjów. Z kolei Organizacja Zręb stanowiła miejsce współpracy nauczycieli i rodziców. Chodziło o dość autorytarny  projekt „przebudowy psychiki narodu polskiego” w duchu propaństwowym z uwzględnieniem w miarę możliwości wszystkich grup społecznych.

Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego wspierała się na czterech filarach: prymat państwa, idea solidaryzmu społecznego, idea elity społecznej i kult wodza oraz filozofia czynu. Jednym z ideologów obozu piłsudczykowskiego był Adam Skwarczyński, który szczególną wartość  upatrywał w młodzieży, jako tej grupie, która ma uzdrowić życie publiczne w Rzeczypospolitej. Ta intencja posłużyła Skwarczyńskiemu w stworzeniu w 1932 roku Organizacji Pracy Obywatelskiej Młodzieży „Straż Przednia”. Organizacja ta poprzez różnorakie formy aktywności miała realizować główne punkty ideologii sanacji.

Działania młodzieży były przeprowadzane zarówno w szkole jak i w środowisku pozaszkolnym. Przedwczesna śmierć Skwarczyńskiego, stosunkowo mała liczebność grupy i perturbacje wewnątrz niej nie pozwoliły jednak, aby Straż Przednia zrealizowała w pełni wszystkie swoje zadania. Niezależnie od tego stanowiła ona istotny element w dziejach organizacji młodzieżowych Drugiej RP, a wartości przez nią głoszone mogą być inspiracją dla współczesnej teorii i praktyki – pisze Joanna Król w  Forum Pedagogicznym nr 9/2019 r.

Gazeta Pabianicka informowała: Istnieje od dawna na terenie Pabianic organizacja grupująca młodzież gimnazjum żeńskiego i męskiego w Pabianicach Straż Przednia, której zadaniem  jest wykształcić generację silnych charakterów opartych na idei Państwa i odpowiedzialności w praktykowaniu zasad codziennej pracy.

Koło  Przyjaciół Straży Przedniej

Z inicjatywy p. dyr. Jędrychowskiej w ubiegłym tygodniu w gimnazjum żeńskim zostało zwołane zebranie, na którym po zapoznaniu się z ogólnym zarysem pracy Straży Przedniej, po wysłuchaniu   referatu, przystąpiono do wyboru zarządu Koła Straży Przedniej. W skład zarządu weszli pp. notariusz J. Wallas – prezes, dyr. L. Sokołowski – wiceprezes, K. Freisler – sekretarz, dyr. Botner – skarbnik, członkowie – p. Orzechowska, Szmidtowa, dyr. Doroszewski.

Zarząd koła liczy, że podjęte zadanie znajdzie swój oddźwięk w społeczeństwie, które szczytne hasła i dążenia Straży Przedniej weźmie na swe barki i przyjdzie organizacji w jak najdalej idącej pomocy moralnej i materialnej (Gazeta Pabianicka nr 52/1934 r.)

W imieniu zarządu Koła Przyjaciół Straży Przedniej zwracam się do wszystkich, którzy otrzymali deklarację wraz z wezwaniem do przystąpienia na członków Koła Przyjaciół z prośbą o łaskawe podpisanie i przysłanie omawianych deklaracji pod adresem: notariusz Jan Wallas, Pułaskiego 8 lub Kazimierz Freisler, Ubezpieczalnia Społeczna. Szybkie podpisanie deklaracji i przystąpienie w ten sposób do Koła Przyjaciół Straży Przedniej umożliwi niezwłoczne zwołanie Walnego Zebrania celem wyboru nowych władz oraz rozwinięcia należytej sprężystej akcji na rzecz młodego pokolenia. Jednocześnie do dotychczasowych Przyjaciół  zwracam się z gorącym apelem o jednanie  nowych członków omawianego koła. Wallas Jan, przewodniczący Koła Przyjaciół Straży Przedniej. (Gazeta Pabianicka nr 10/1935)

Rocznica

W dniu 3 kwietnia minęła pierwsza rocznica śmierci śp. Prezesa Rady Naczelnej  organizacji Straż Przednia. Młodzież zespołów strażowych w Pabianicach w dniu tym zakupiła mszę żałobną w kościele św. Mateusza. W dniu 6 kwietnia w świetlicy Gimnazjum Męskiego odbędzie się „ognisko” dla uczczenia śp. Adama Skwarczyńskiego. Zespoły pabianickie zapraszają na tę uroczystość sympatyków organizacji. (Gazeta Pabianicka nr 14/1935 r.)

Obóz letni pod Tomaszowem Mazowieckim

(…) Najuroczystszym jednak i najpoważniejszym wieczorem na obozie był wieczór poświęcony pierwszemu prezesowi Straży Przedniej śp. A. Skwarczyńskiemu. Słowa płynące z ust Naczelnika Okręgu ob. Andysza po prostu wskrzeszały nam tego mocarnego ducha, który – jakby rozpostarł  swe skrzydła nad nami, a myśli jego głębokie zapłodniły dusze nasze pragnieniem czynu w myśl jego wskazań. Były to dla nas chwile podniosłe.

Uroczystym dniem było również ognisko pożegnalne, na które przybyła p. Prezydentowa z gośćmi i przy trzasku płonących gałęzi, uczestnicy obozu składali uroczyste ślubowanie w imię prawa naczelnego: Dobra, Honoru i Potęgi Polski – Państwu Polskiemu – bezinteresowną służbę, władzom organizacji – karność, kolegom w zespole – przyjaźń i zaufanie. Chwile te będą dla nas zawsze niezapomnianym wspomnieniem.

Trzonem naszego życia obozowego przez trzy tygodnie było zgłębianie i przepracowanie zasad i idei Straży Przedniej – Organizacji Pracy Obywatelskiej Młodzieży drogą dyskusji, pogadanek i pracami realizacyjnymi w okolicznych wsiach, czy też na terenie obozu.

Obóz nasz dzielił się na szereg zespołów, z których każdy pracował na innym odcinku: koło świetlicowe prowadziło świetlicę dla dzieci ze wsi Tresta Rządowa, koło spółdzielcze zapoznawało się  teoretycznie z zasadami spółdzielczości i praktycznie z ich realizacją, koło artystyczne czuwało nad umilaniem życia obozowego.

Wreszcie uświadomienie, że nie tylko my, lecz także większa część młodzieży z całej Polski wierzy i myśli, tak jak my, wzbudza w nas poczucie siły i nie pozwoli nam nigdy załamać się w przyszłej pracy. Na obozach tegorocznych byli: z Gimnazjum Żeńskiego ob. ob. T. Badziakówna, H. Bartoszkówna, A. Kotlicka, W. Jankowska, I. Śpionkówna, z Gimnazjum Męskiego ob. ob. H. Czekay, Cz. Molenda, W. Kotnowski, M. Paczesny, W. Kinastowski. (Gazeta Pabianicka nr 35/1934 r.)

Zręb

Hasła wychowania dla państwa, jego interesów propagowane były w Polsce przez ugrupowania związane z piłsudczykowskim obozem rządowym. Jego głównym reprezentantem i realizatorem zamierzeń w sferze szkolnictwa i oświaty była elitarna grupa nauczycielska „Zręb”. Organizacja ta za pośrednictwem kwartalnika o tej samej nazwie wypracowywała i propagowała na jego łamach koncepcję wychowania obywatelsko-państwowego. W przeciwieństwie do endeckiego programu wychowania narodowego postawiono na wychowanie państwowe.

Ośrodek Zrębu działał również w Pabianicach. Lokalna gazeta donosiła: Realizowana obecnie reforma szkolnictwa wymaga bardzo silnego związania społeczeństwa ze szkołą. Wysiłek nauczycielstwa, w ostatecznym wyniku mający dać nie tylko przebudowę szkoły, ale przebudowę charakteru narodowego Polaków tylko wtedy da pomyślne rezultaty, gdy społeczeństwo wesprze ten wysiłek własną pracą. Pozytywny stosunek do poczynań rządu  w dziedzinie szkolnictwa jest pierwszym warunkiem skuteczności podejmowanych prac.

Drugi warunek – to praca wychowawcza, przemyślana i konsekwentna. Nauczycielstwo z obowiązku spełnia oba warunki. Rozumiejąc jednak, że ograniczenie osobistego wpływu na społeczeństwo tylko do obowiązkowych kontaktów z rodzicami oddala od nas moment ostatecznej przebudowy szkoły i psychiki młodzieży, nauczycielstwo przychodzi do rodziców.

Przychodzi przez Zręb. Zręb jest organizacją, grupującą nauczycieli, pragnących w myśl ideologii Marszałka Piłsudskiego przebudować szkołę. Współpraca z władzami szkolnymi jest jego najistotniejszym zadaniem. Przez tworzenie Zespołów Rodzicielskich chce Zręb wciągać rodziców do tej współpracy. Nie wszystkich rodziców. Jak każda organizacja na wyraźnej płaszczyźnie ideowej opierająca swoje poczynania Zręb i Zespoły Rodziców przy nim zorganizowane mają charakter zwarty. Tylko świadomi zadań i całkiem bezinteresownie oddani sprawie stają do pracy zrębowej.

Najprzód współpraca z młodzieżą. Inna jest dusza młodzieży w wolnej Polsce wychowanej, inne jej ideały, niż ideały poprzednich pokoleń. Trzeba mieć wiele wyrobienia życiowego i zdolności wyczucia idealizmu młodych dusz, by nie biadać nad zanikiem ideałów wśród młodzieży. Ona je posiada, ale ich nie manifestuje , a nie znajdując dla siebie uznania, kryje się z nimi. Trzeba silnej wiary w młodzież, by ją podtrzymać w jej idealistycznym nastawieniu wobec świata. Nie wolno zabijać w młodzieży wiary we własną wartość. Wszelkim próbom tego rodzaju przeciwstawić się winni rodzice.

Koło Przyjaciół Straży Przedniej i Koło Przyjaciół Harcerstwa są szczególnie miłym i owocnym terenem pracy rodziców. Tam stykają się z młodzieżą wychowaną w duchu najbardziej zbliżonych do dawnych haseł, ideałów pracy społecznej lub pracy nad sobą. Praca w Patronatach Klasowych i w Kołach Rodzicielskich otoczy pieczą interesy młodzieży i zapewni jednostkom najwybitniejszym wszechstronny rozwój.

Współpraca z poczynaniami młodzieży jest równocześnie najlepszym środkiem asymilacji młodzieży przez starsze społeczeństwo i najłatwiejszą próbą wprowadzenia jej do samodzielnego życia starszych. W pracy nad młodzieżą potrzebne jest rodzicom wyrobienie pedagogiczne. Koło Zrębowe da im to wyrobienie. Najlepszymi nauczycielami są rodzice. Niech usiłują minimum wiedzy pedagogicznej zdobyć, niech potrafią zastąpić wyszkolonych nauczycieli. A wtedy atmosfera wychowawcza szkoły znajdzie swoje dopełnienie w atmosferze wychowawczej domu. Przebudowa psychiki narodowej będzie faktem. (Gazeta Pabianicka nr 49/1934 r.)

Posiedzenie żałobne

Uroczyste posiedzenie żałobne Ośrodka Zrębu w Pabianicach odbyło się dnia 16 bm. Po odczytaniu Orędzia Prezydenta Rzeczypospolitej zebrani wysłuchali przemówienia sekretarza  Ośrodka i w głębokim skupieniu uczcili pamięć Marszałka Piłsudskiego. Po jednomyślnych obradach uchwalono wnioski mające w realizacji swej wyrazić uczucia i dążenia Ośrodka Zrębu.

Przesłano depeszę kondolencyjną do Pani Marszałkowej.

Pani Marszałkowa Piłsudska, Belweder: w nieukojonym żalu ślemy Ci, Dostojna Pani wyrazy najgłębszego współczucia, czci i hołdu. Oświadczamy, że wiernie trwamy w służbie zawsze dla nas żywego i przytomnego Ducha Wielkiego Wychowawcy Narodu. Ośrodek Zrębu w Pabianicach. Rodzice i nauczyciele. (Gazeta Pabianicka nr 2/1935 r.)

Wikipedia.org - Adam Skwarczyński

Autor: Sławomir Saładaj