Śnienia

Józef Pluskowski był m. in. piłsudczykiem i socjalistą, nauczycielem w szkole początkowej w Chechle, ławnikiem pabianickiego magistratu, twórcą pierwszego w mieście dziennika - „Kurier Pabianicki”, uczestnikiem powstania w getcie warszawskim i powstańcem warszawskim, po wojnie dziennikarzem w Paryżu. Został wyróżniony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (Righteous Among the Nations). Przed drugą wojną światową wydał tomik wierszy „Na rubieżach śnień” (Warszawa 1937 r.). W utworze „Bajka nie- bajka” przedstawił impresje pabianickie.

„Bajka nie-bajka”

Pamiętam dobrze Dobrzynki wody,

Starego zamku piękną karnację,

(Płynę zawsze pod prąd, a nie z wodą,

Nie troszczę się – kto przyznaje rację).

Lecz to mówiłem, (powiem sto razy),

Że kościół przy zamku jest stary,

Że na licho przy nim handlu bazy,

Że płot winien być barwny, nie szary,

(królewna z bajki chodzi w podziemiach)

Pytałem się o to starej Basi:

Nie wie. Opowiadania wciąż zmienia.

Mówią, że zrodził się tu polski król,

Że Kopernik życia wziął początek.

Szukałem i szperałem, jako mól,

Zginął mi klechdy przepiękny wątek.

A na Bugaju, jak w bożym raju,

Sady przy rzece barwnie kwitnące,

Na modlących ludzi, w cudnym maju,

Patrzą z wysoka: księżyc lub słońce.

W wieczory ciemne, listopadowe,

Chadza Jagiełło z możnym biskupem,

Szukają sporu swego osnowy.

Husyci za nimi: trop w trop, za tropem.

Stary Długosz gęsim piórem pisze,

Opisuje, co zastał tu – i jak.

W ciemności nie widać postaci,

Gdy spaceruje – idzie za nim żak.

Kroniki twierdzą: to prawda, bez złud.

Stara przeszłość, stare bajki, baśnie

A i najprawdziwsza prawda w świecie.

Wiatr uderza w szyby zamku właśnie:

Co minęło do legendy zmiecie.

Lecz nad wszystkim dziś górują dymy,

Przemysłowych szarych bud czeluście.

Maszyny tańczą foxtrotty, shimmy,

Kogo chwycą w swe dłonie, nie puszczą.

Idą „niewolnicy” w dzień i w nocy.                   

W służbie wilków, szarpań, wrzecion.

Czas biegnie, jakby rzucił z procy.

Włosy siwizną szybko świecą.

Na starym rynku żołnierz stoi:

Wierną sprawuje na wedecie straż.

Sny się snują – sny się wielkie roją,

W sercu rozpala się przedziwny brzask.

Niepodległość, Ojczyzna i boje,

Stary zamek, Dobrzynka i dymy.

Wszystko: takie nasze, takie swoje,

Pragnąłbym zamknąć w miłosne rymy.

I do serca przytulić miłośnie

Jak kochanek, syn, serdeczną macierz

Do ziemi, zamku, bruku i domostw,

Szeptać „kocham”, jak dziecko swój pacierz.

Nad Dobrzynką rozpostarte dymy,

Słychać rozgwar fabrycznego miasta,

Przeplata się prawda ze starą baśnią.

Dziejów ciąg dalszy nieustannie wzrasta.

„Łódzkie pogwarki”

Józef Pluskowski w wierszu „Łódzkie pogwarki” nawiązuje do reportażu pabianiczanina – Zygmunta Bartkiewicza pt. „Złe miasto”(1907), gdzie Łódź została ukazana jako przeklęte miasto w którym panują chciwość i wyzysk, a kto może ucieka gdzie pieprz rośnie.

Jakże ci się Janie powodzi?

Co słychać na łódzkim bruku?

Czy jak dawniej wszystko zawodzi?

Ciągle tyle wrzasku i stuku?

Czy dymią kominy nad miastem

I huczy tam ciągle młyn diabli?

Kościuszko na magistrat patrzy

Z kominem przy swej krzywej szabli?

Czy Icki i Hersze, i Srule

Przy rynsztokach ciągle szwargocą?

I czy jeszcze zawsze tak ciemno

Na krańcowych ulicach nocą?

Czy Łódka płynie już pod ziemią,

Bałutka mieni się jak tęcza?

I czy tramwaje bezustannie

Jakby stare obręcze brzęczą?

Czy też w Helenowie jest zoo,

A w Julianowie płyną łódki?

Czy na starym Rynku Bałuckim

Stoją z wodą sodową budki?

Czy Jojne Kac majufes śpiewa,

Antoni Tkacz tańczy mazura?

Jak się Gotlieb Vogelsang miewa?

Knajpę przy Wólczańskiej ma Sura?

Nie pytam o kościół, muzea,

Nie pytam też o łódzką sztukę.

Zostawiam dzisiaj w swoich pytaniach

Tę jedyną bodaj tutaj lukę.

Ale ty mów mi szczerze wszystko,

Me serce łódzkie bawią wieści,

Echo rade o Łodzi słuchać

A ucho wieściami się pieści.

Mów mi Janie wszystko o Łodzi.

O tym tak „złym” podobno mieście.

Łodzianie tęsknią za swą Łodzią,

O niej prawią cuda niewieście.

Dla kogo złe, to może złe,

(I Capri nie wszystkim dogodzi),

Ale nie mówcie nic złego

Obcy czy też swoi o Łodzi.

Kto jej nie chce, nie lubi              

Po co szuka w niej chleba?

To nie żona - ślubu nie brał

Rozwodu szukać nie trzeba.

Świat taki przecież szeroki

Słońce świeci i poza Łodzią.

Niechaj ich zaniosą tam bogi,

Gdzie ludziskom wszystkim dogodzą.

I ty też podobno narzekasz.

Choć sterczysz przecież stale w Łodzi

W tej „złej” Łodzi światło ujrzałeś

I tu żona dzieci ci rodzi?

Wyjedź! Nie wracaj tam, mój panie!

Jeśli jednak lubisz Łódź trochę –

Mów dobrze o swej Łodzi Janie

I naucz tego twoją Zochę.

„Antysemityzm”

Józef Pluskowski był wrażliwy na sprawy żydowskie, czego dał wyraz w wierszu „Antysemityzm”.

Aha! Antysemityzm, razim, Ren,

Z Żydami precz i już, i basta.

Cóż nas obchodzi Wielki Kazimierz.

Esterka? My chcemy, jak za Piasta.

Chrystus? Miłość? Bliźni? To za drogo,

Minęło prawie dwa tysiące lat.

Marsz w przyszłość lewą lub prawą nogą.

Wiesz przecież. Taki prąd! Zmienił się świat.

Lekarstwo? To prawda. Pieniądz? Owszem.

Wyjechać chce tysięcy choć dwieście.

Paszporty? Wizy? Affidavit? Nie

Na próżno szukałeś tego w mieście.

Więc cóż? Więc jak? Rozwiązania szukasz.

I pieniądze tutaj nie pomogą.

Nie poradziłby na to święty Łukasz,

Bo każdy idzie swą dziwną drogą.

Tel-Awiw. Palestyna. Arab. Żyd.

Ogień. Pożoga. Jaffa. Zwykły mord,

Wędrówka bogatych? Legenda. Mit.

Pali się pełny pomarańczy port.

Pragnienie nigdy nie ukojone.

Miraże. Sahara. Palace. Savoy.

Rasizm? Czy znajdziesz rozwiązanie?

Chcę to widzieć, jakem Polak i goj.

Pluskowski

Na rubieżach śnień: poezje

Autor: Sławomir Saładaj