Sara Roy

Wzmianki o Pabianicach odnajdujemy w pracach i wypowiedziach potomków osób ocalałych z Holokaustu. Sara Roy jest profesorem ekonomii politycznej na Uniwersytecie Harvarda. Urodziła się w West Hartford, Connecticut, ukończyła Hall High School oraz Harvard University. Obecnie mieszka w Bostonie, Massachusetts. Roy stwierdziła, że Holokaust w sposób decydujący wpłynął na jej życie podczas wykładu, który wygłosiła w Centrum Studiów Amerykańsko-Żydowskich w Baylor University. Poproszono ją wtedy, aby połączyła doświadczenia rodzinne z pracą akademicką na temat społeczności palestyńskiej. Roy powiedziała, iż rodzice przeżyli Holokaust, ale straciła 100 członków dalszej rodziny, którzy mieszkali w różnych miejscowościach w Polsce. Jej ojciec, Abraham ocalał jako jeden z dwóch więźniów z obozu zagłady w Chełmnie. Matka, Taube przetrwała getta w Pabianicach i Łodzi oraz obozy w Halbstadt (Gross Rosen) i Auschwitz. Profesor Roy podjęła delikatny problem stosunków arabsko-żydowskich, analizując podobieństwa między sposobem traktowania Żydów przez nazistów, a niektórymi metodami stosowanymi przez żołnierzy izraelskich wobec Palestyńczyków. Jej opinie wywołały istną burzę.

Profesor Sara Roy w piśmie „Journal of Palestine Studies” (2002) opublikowała wspomnienie dotyczące rodziny.

Holokaust w sposób radykalny określił moje życie. Nie mogło być inaczej. Straciłam ponad stu członków mojej bliższej i dalszej rodziny w gettach i obozach zagłady w Polsce – dziadków, ciotki, wujków, kuzynów – ludzi, o których słyszałam przez całe moje życie, ale nie mogłam ich poznać. Mieszkali w Polsce, w społecznościach zwanych sztetlami.

Moja matka, Taube miała sześć sióstr i dwóch braci. Jej ojciec, Herschel był rabinem i szohetem, należał do bardzo wykształconych rabinów w Polsce. Miał swego rodzaju poglądy feministyczne. Pomagał na przykład swojej żonie i córkom w pracach domowych. Babcia Miriam musiała dyscyplinować rodzinę, ponieważ Herschel nie potrafił podnieść głosu na swoje dzieci. Matka pochodziła z głęboko religijnej i szanującej się rodziny. Rodzina żyła skromnie, ale w każdy szabas dziadek przyprowadzał do domu biednych lub bezdomnych i dzielił się z nimi potrawami świątecznego stołu.

Ojciec, matka i jej siostra Frania były jedynymi osobami z rodziny, które przeżyły wojnę. Pozostali zginęli, z wyjątkiem siostry Szoszany, która wyemigrowała do Palestyny w 1936 roku. Moja mama i Frania trzymały się razem przez całą wojnę. Były w gettach w Pabianicach i Łodzi oraz w obozach Auschwitz i Halbstadt. Rozdzieliły się tylko na moment w Auschwitz. Stały w kolejce do doktora Mengele, który decydował o życiu i śmierci uwięzionych. Kiedy ciotka podeszła do niego, została skierowana na prawą stronę, do pracy. Gdy moja matka stanęła przed nim, Mengele odesłał ją na stronę lewą, do gazu. W cudowny sposób matce udało się przekraść na koniec kolejki. Gdy drugi raz podeszła do Mengele, ten odesłał ją do pracy.

Kluczowy moment mojego życia pojawił się jeszcze przed moim narodzeniem. Chodzi tutaj o decyzje jakie podjęły matka i jej siostra, dwie ważne dla mnie kobiety, które uformowały moje myślenie. Po wojnie ciotka Frania za wszelką cenę chciała jechać do Palestyny, żeby zobaczyć swoją siostrę. Niebawem miało powstać państwo Izrael i Frania czuła, że to będzie jedyne bezpieczne miejsce dla Żydów ocalałych z Holokaustu. Moja matka miała inne zdanie. Była przekonana, że takie wartości jak tolerancja, sprawiedliwość, porozumienie nie mogą się w pełni urzeczywistnić w kraju zamieszkanym przez jeden naród.. - Nie mogłabym żyć tylko wśród swoich – mówiła.- Pragnę mieszkać w społeczeństwie pluralistycznym, w którym moja grupa jest bardzo ważna, ale podobne znaczenie mają dla mnie przedstawiciele innych narodowości.

Frania wyjechała do Izraela, a moi rodzice przybyli do Ameryki. Matka z trudem rozstała się z siostrą, ale nie widziała innego rozwiązania. Oczywiście relacje między nimi pozostały jak najlepsze. Spotykały się wiele razy w Ameryce i Izraelu. Uważałam zawsze wybór jakiego dokonała matka za niezwykle doniosłe wydarzenie.

Warto odnotować także innych pabianiczan, których nekrologi znajdujemy w sieci, są to: Jacob M. Friede i Morris Kotek.

Friede Jacob M..,88 lat, mieszkaniec Fair Lawn, NJ odszedł w czwartek 17 września 2009 r. Mąż Miriam Friede, ojciec Zeva Friede (żona Tova Wayne), Nowy Jork oraz Ariego Friede (żona Magda Paramus), Nowy Jork. Dziadek Rotem (mąż Jason), Smadar (mąż Dawid), Jennifer, Rachel i Keren. Pradziadek Orena, Bena, Lei i Arille. Brat Guty Schulman (mąż Martin), Los Angeles. Mr. Friede urodził się w Pabianicach, Polska, w 1968 r. przybył do Ameryki i zamieszkał w Paterson, a następnie w Fair Lawn. Ocalały z Holokaustu Mr. Friede należał do do Temple Beth Sholom w Fair Lawn, Stowarzyszenia Łodzian i Stowarzyszenia Pabianiczan (Pabianicer Society) w Fair Lawn, a także Loży Jacoba Dinesona. Pogrzeb odbędzie się na Mount Moriah Cementary, Fairview, NJ. W celu upamiętnienia Jacoba M. Friede można przekazywać wpłaty na konto hospicjum Hackensack Inpatient Hospice, Hackensack, NJ.

Morris Kotek, 97 lat, mieszkaniec Fair Lawn, New Jersey zmarł 9 maja 2011 r. Urodził się w Pabianicach, Polska. Ocalał z Holokaustu. Długoletni członek Temple Emanuel w Paterson, NJ. Pozostawił córki Suzan (Marvin), Fenichet, Peggy (Louis), Gold, syna Freddiego (żona Beth), wnuków: Randi, Ronni, Richard, Kenneth, Risa, Dar i prawnuczkę Laelę. Dla upamiętnienia zmarłego można przekazywać środki na konto Szkoły Solomona Schechtera, która prowadzi studia w zakresie Holokaustu.

Autor: Sławomir Saładaj