Baudouin de Courtenay
A pomniejsz czcionkę A standardowy rozmiar A powiększ czcionkęW Pabianicach przy ulicy Ludowej 17 mieszkał potomek francuskiego rodu arystokratycznego Świętosław Baudouin de Courtenay (1889-1961) – prawnik i dyplomata. Jako pierwszy w naszym mieście pisał o nim dr Jan Jagusiak w książce „Pabianickie historie: z pogranicza trzech pokoleń Kraju Warty i GG”, Pabianice 2008.
Bauduoin de Courtenay Świętosław - wraz z rodziną opuścił zniszczoną Warszawę i zamieszkał najpierw w Łodzi, następnie w Pabianicach: tu już pozostał na zawsze i jest pochowany na tutejszym cmentarzu. Pochodził ze znanego w Polsce przez kilka wieków rodu francuskiego. Jego ojciec Niecisław to jeden z najwybitniejszych uczonych slawistów, profesor, autor wielu publikacji naukowych, kandydat – obok Gabriela Narutowicza – na prezydenta RP. Są jeszcze pabianiczanie, wiarygodni świadkowie. Którzy potwierdzają fakt zamieszkiwania rodziny Baudouin w Pabianicach. W tym samym domu – przy ul. Ludowej 17 przez szereg lat mieszkała – wówczas jako mała dziewczynka – lekarz stomatolog, pani dr J. Jaroszyńska-Kasprzak. „Z panem Baudouin zamieszkiwała jego żona, elegancka, kulturalna pani – podobno po Sorbonie – oraz dwie ich córki. Młodsza Renata Zofia nauczała języka francuskiego, w domu prywatnie oraz jako nauczycielka w gimnazjum”. Tę córkę spotkała także zacna pani St. Śmiałkowska, a jej brat osobiście poznał i bardzo cenił pana Baudouin. Obszerny biogram tego wybitnego prawnika, pracującego po wojnie w Łodzi, przesłał autorowi pan Marian Redlisz-Redlicki, adwokat z Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi.
Córka Renata Zofia (1924-1954) po wojnie swoją pracę w Łodzi rozpoczęła w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym. Dokumenty archiwalne w Łódzkim Urzędzie Wojewódzkim świadczą, że nie było jej łatwo wykonywać zajęcia nie odpowiadające jej zainteresowaniom. Dojeżdżała z Pabianic tramwajami, które spóźniały się, a zimą nie były ogrzane. To pogarszało jej słabe zdrowie, korzystała więc często ze zwolnień chorobowych. Powodowało to niezadowolenie pracodawcy i zmuszanie jej do pisania wyjaśnień i usprawiedliwień. Wszystko to miało niewątpliwie wpływ na wyczerpanie fizyczne i psychiczne zakończone jej przedwczesną śmiercią w wieku 30 lat.
Pabianicka rodzina Baudouin, podobnie jak większość warszawiaków po kataklizmie wojennym, zamierzała niewątpliwie wrócić kiedyś do stolicy. Niestety, ojcu Świętosławowi i jego córce Renacie Zofii nie było to dane. Oboje pozostali w Pabianicach na zawsze. Na ich grobach jakieś życzliwe osoby zapalają około Wszystkich Świętych znicze i składają kwiaty. Czy ktoś będzie o nich pamiętał, gdy odejdą ostatni z tych kilku pabianiczan, którzy spotkali ich na swej drodze.
Biogram Świętosława Baudouin de Courtenay opracowany przez Mariana Redlisz –Redlickiego
Adw. Świętosław Baudouin de Courtenay urodził się 17 listopada 1889 r. w Dorpacie w rodzinie ziemiańskiej polsko-francuskiej, jako syn profesora uniwersytetu. W 1908 r. wstąpił na Wydział prawny Uniwersytetu w Petersburgu, który ukończył w maju 1914 r. Aplikację adwokacką odbywał w latach 1914-1918 pod patronatem adw. Edmunda Drzewieckiego. Długa jest gdzie i na jakim stanowisku pracował poczynając od ukończenia aplikacji aż do zakończenia II wojny światowej.
Do najważniejszych należą:
- w 1918 r. był Pierwszym Sekretarzem Poselstwa Polskiego w Rosji
- w 1919 r. pracował jako starszy referent Ministerstwa Przemysłu i Handlu w Warszawie i radca prawny Sekcji Górniczej
- w 1920 r. pracował jako starszy referendarz Prokuratorii Generalnej RP
- w 1921 do 1929 pracował jako radca prawny w Ministerstwie Przemysłu i Handlu
- w 1929 r. był przez 3 miesiące członkiem Poselstwa Polskiego w Berlinie, kierując jako radca prawny rokowaniami prawno-gospodarczymi, zleconymi Poselstwu
W tym czasie pełnił równolegle inne funkcje jako delegat Rządu do Komisji Kodyfikacyjnej RP w Sekcji Prawa Handlowego. Będąc członkiem Komisji uczestniczył w opracowywaniu prawa patentowego. W okresie gabinetu Władysława Grabskiego był członkiem specjalnej Komisji Ustawodawczej przy Ministerstwie Skarbu i referentem w niej dekretów o przekształcaniu spółdzielni w spółki z o.o., o fuzji (łączeniu się) spółek akcyjnych. W latach 1928-1929 był członkiem Konferencji Ekonomicznej Ligi Narodów, opracowywał referaty uzasadniające stanowisko polskie.
- w 1936 r. pracował jako radca prawny Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Był też członkiem szeregu delegacji do rokowań polsko-zagranicznych i autorem szeregu postanowień o umowach multilateralnych lub bilateralnych w traktatach z Francją, Ameryką i Niemcami.
- w 1927 roku brał udział w pracach nad międzynarodowym prawem gospodarczym na zjeździe- International Law Association.
Posiadał poważny dorobek w postaci przepisów umieszczonych w Dzienniku Ustaw RP, jako autor całych działów Kodeksu Handlowego między innymi prawa akcyjnego, wekslowego. Jako autor szeregu rozpraw i komentarzy doczekał się bardzo przychylnych recenzji ze strony autorytetów prawa: prof. Stanisława Wróblewskiego z Krakowa, Władysława Zawadzkiego z Wilna, Maurycego Allerhanda ze Lwowa.
Adw. Świętosław Baudouin od lat gimnazjalnych udzielał się społecznie i politycznie. W Petersburgu założył Polską Kasę Uczniowską. W wojsku rosyjskim służył w Kawaleryjskiej Gwardii od 1915 r. do wybuchu rewolucji październikowej w 1917 r.
Brał udział w 1917 r. w Zjeździe Wojskowych Polaków. W 1920 r. zgłosił się do wojska polskiego, z którego został przeniesiony do rezerwy, po zakończeniu kampanii wojennej. W czasie okupacji przez miesiąc był więziony na Pawiaku. Po wyzwoleniu opracowywał dla kancelarii adwokackich opinie z prawa gospodarczego. Nieoficjalnie zajmował się handlem, głównie dziełami sztuki.
Po wyzwoleniu w 1945 r. został zatrudniony jako radca prawny w Urzędzie Wojewódzkim m. Łodzi. Gdy złożył podanie o wpis na listę adwokatów ORA zbierała o nim referencje od wielu osób. We wszystkich opiniach a pochodziły one od adwokatów i profesorów wyższych uczelni, podkreślane były zalety ubiegającego się o wpis, wysokie kwalifikacje.
Prof. Jan Namitkiewicz, sędzia Sądu Najwyższego napisał, że zna Kol. Baudouina, spotykał się z nim od 1922 r. na tle prac kodyfikacyjnych i przy zawieraniu umów międzynarodowych oraz czytając jego publikacje, zawsze uważał go za twórczego, wytrawnego i subtelnego pracownika tak w tezach de lege lata, jak w pracach de lege ferenda. Po złożeniu ślubowania 5 sierpnia 1946 r. w Warszawskiej Okręgowej Radzie Adwokackiej został wpisany na listę adwokatów z siedzibą w Łodzi. Początkowo pracował w kancelarii indywidualnej a od lutego 1959 r. przeszedł do pracy w Zespole Nr 1 w Łodzi, zostając jego członkiem. Adw. Świętosław Baudouin władał biegle językiem rosyjskim, francuskim i niemieckim.
Adw. Świętosław Baudouin de Courtenay zasłabł w czasie pracy w Zespole i zmarł w dniu 23 marca 1961 r.
Ojciec Świętosława to Jan Niecisław Baudouin de Courtenay (1845-1929). Pochodził z francuskiego rodu arystokratycznego, którego protoplastą był Piotr – najmłodszy z synów króla Ludwika VI Grubego. Był profesorem Uniwersytetów Kazańskiego, Dorpackiego, Petersburskiego, Jagiellońskiego i Warszawskiego. Rozróżnił jako pierwszy pomiędzy językiem –abstrakcyjnym zbiorem elementów, a mówieniem – realizacją owego systemu przez poszczególne jednostki. Norman Davies mówił o nim, że był pacyfistą, zwolennikiem walki o ochronę środowiska, feministą, bojownikiem o postęp w dziedzinie edukacji i wolnomyślicielem, występował przeciwko większości konwencji społecznych i umysłowych, jakie panowały w jego czasach. Opowiadał się za wprowadzeniem do wszystkich szkół żydowskich na terenie II Rzeczypospolitej nauki polskiego, a do wszystkich szkół polskich – nauki jidysz. Profesor wygłaszał także odczyty w Pabianicach, zatrzymywał się wtedy w hotelu nad Dobrzynką.
Świętosław (Sławuś) Baudouin wywołuje również zainteresowanie … językoznawców i psychologów. Pod koniec XIX wieku profesor Baudouin rejestrował zachowania językowe swoich dzieci. Dziennik obserwacji obejmuje 12 tysięcy stron. W ten sposób powstała imponująca baza danych, z której korzystają współcześni badacze.
W 2000 r. w Psychology of Language and Communication Magdalena Smoczyńska (Uniwersytet Jagielloński) opublikowała pracę dotyczącą nabywania sprawności językowej przez syna profesora - Świętosława (Sławusia) – „The Case of Sławuś: an Atypical development of First Person Self- Reference in Jan Baudouin de Courtenay’s Polish Diary Data”. Jak się okazuje Sławuś stosunkowo późno zaczął mówić o sobie w pierwszej osobie. Młody Baudouin przez dłuższy czas używał zwrotu „panicz Sławuś”. Na przykład mówił o sobie: „panicz wyszedł”, „panicz chce jeść”. Ponadto profesor Baudouin zanotował, że forma „panicz” występowała w kilku odmianach: pańć, pańi, pań, pam, pa. Syn profesora zamiast „mnie” mówił : „paniczowi”, zamiast „ze mną” – „z paniczem”. W tym czasie archaiczne określenie „panicz” wskazywało, że mamy do czynienia z pierwszym chłopcem w rodzinie. Tak też do Sławusia zwracała się jego niania. Od niej dziecko przyjęło tę formę autoprezentacji. Później rozbawieni rodzice zaczęli także mówić o paniczu.
Sławuś (Świętosław) was born in Dorpart (now: Tartu in Estonia) on November 17, 1888 as third child of Jan Baudouin de Coutenay and his wife, Romualda. At the time he was born, Jan (43) was profesor of linguistics at Dopart University and Romualda (28), one of the first women educated at the university in Russia, was a freelance writer and journalist. Though living abroad, the family spoke Polish at home. Both parents used a standard version of Polish, typical of educated people living in central Poland (…). When Sławuś was born, his older sisters, Cezia and Zosia, were 3;3 and 1;10, respectively.
However, the most important input for Sławuś language development came from his nanny, a Polish woman Józia (Józefa) Borowska. Józia came from the region Sokółka (northeastern part of contemporary Poland) and spoke a northeastern dialect of Polish. Sławuś and his sisters seem to have picked up some features of that dialekt. Other servants in the Dorpat houshold were Estonian or German. These two languages were used by Sławuś’s parents and Józia to communicate with them, but they also spoke (some) Polish themselvs, and often addresed the children in Polish. Among friends visiting the family there were many foreigners: Germans, Russians, and other nationalities, and Sławuś used to play with Russian boy who livd in the same house. Children thus often heard foreign languages spoken, could understand quite a lot, and used some foreign language expressions.
As Sławuś was the first (and only) boy in family, his role of „young master” (or a master’s son) was unambiguous. The word panicz was sometimes, but by no means exclusively, used by his nanny Józia to talk about him, and less frequently (and only in the very earliest period) to talk to him. Most of the time Józia addressed him with 2. sg forms and used his first name. Later on, as he kept talking about himself as panicz she (and some other family members) sometimes jokingly adopted this way of reffering to him.
The earliest occurrence of self-reference with Sławuś was recorded at the age of 1;4. Utterances with panicz as subject became very frequent in the next month. From the age of 1;11 Baudouin noted that the form panicz underwent abbreviation. Depending on the context it became reduced to one of the following forms: pańć, pańi, pan, pań, pam, pa.
W sieci możemy odnaleźć wzmianki o takich publikacjach Świętosława Baudouina, jak „Przekształcenie spółek akcyjnych na spółki z ograniczoną odpowiedzialnością…”, Przegląd Prawa Handlowego 1925 z. 1 oraz „Prawo o postępowaniu układowem. Komentarz do nowych ogólnopolskich przepisów o zapobieganiu upadłości”, Warszaw 1935.
Siostrą Świętosława była Cezaria Ehrenkreutz Badouin de Courtenay (1885-1967) - etnograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i rektor Polskiego Uniwersytetu w Londynie.
Baudouin de Courtenay, Świętosław. Office: Pabianice, Odrodzenia 17, apt. 3. Corresponds in Polish, French, German and Russian. Specializes in commercial, patent and trade mark cases and the organization of companies. Represented various foreign firms before the war. Born November 17, 1889. Graduated from Petersburg University. Chief clerk of the Ministry of Industry and Commerce from 1921-1929 and had the post as the Legal Attache in the Polish Embassy in Berlin from 1929-1930. Legal Advisor to the Ministry of Industry and Commerce from 1936-1939.
Autor: Sławomir Saładaj