Prestiżowe konferencje
A pomniejsz czcionkę A standardowy rozmiar A powiększ czcionkęTuż po zakończeniu drugiej wojny światowej Pabianice gościły uczestników konferencji o znaczeniu ponadlokalnym.
Jesienią 1945 roku polscy bibliotekarze przybyli do Pabianic. Pokłosiem spotkania była publikacja „Aktualne zagadnienia bibliotekarskie. Pierwsza powojenna konferencja okręgowych wizytatorów bibliotek w dniach 24-27 października 1945 r. w Pabianicach”, Warszawa 1946. Jest to zbiór referatów wygłoszonych podczas konferencji. Szczególną wymowę miało wystąpienie Józefa Grycza (dyrektor Naczelnej Dyrekcji Bibliotek w Ministerstwie Oświaty, organizator bibliotekarstwa w Polsce), który omówił sprawy ustawy bibliotecznej i podał do wiadomości projekt nowej organizacji władz bibliotecznych, zawierający postulat utworzenia Naczelnej Dyrekcji Bibliotek, utworzenie Oddziału Dawnej Książki oraz Centralnej Zbiornicy Książek w Warszawie, dekret o Państwowym Instytucie Książki, a wreszcie utworzenie Rady Książki jako społecznego ciała opiniodawczego przy Ministerstwie Oświaty. Jeden z referentów, Adam Łysakowski (twórca zasad katalogu przedmiotowego, wykładowca uniwersytecki, dyrektor Państwowego Instytutu Książki oraz Instytutu Bibliograficznego) głosił konieczność „wyzyskania” książek ocalałych z pożogi wojennej, ok. 11% przedwojennych zbiorów bibliotecznych. Zwracał przy tym uwagę na problem właściwego zagospodarowania tzw. zbiorów opuszczonych i porzuconych. Z okazji ogólnopolskiej konferencji ukazał się pierwszy powojenny Informator o mieście. Konferencja przeszła do historii kultury polskiej, została odnotowana w wielu wydawnictwach, m. in. Piotr Grzegorczyk „Diariusz kultury polskiej 1945”, „Twórczość” nr 2, 1946 .
Jesienią 1945 roku przyjechali do Pabianic działacze Uniwersytetów Ludowych. Plonem konferencji była publikacja „Uniwersytety Ludowe w Polsce. Sprawozdanie z pierwszego walnego zgromadzenia członków T.U.L. R.P. w Pabianicach 11, 12 i 13 października 1945 roku”, Warszawa 1946.
Zjazd Towarzystwa określił podstawy ideowe oraz program oświatowo-wychowawczy uniwersytetów ludowych. Wskazano tam wyraźnie trzy pierwiastki – chrześcijański, narodowy i ludowy – leżące u podstaw ruchu. Zjazd uchwalił także Statut Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych i wyłonił jego władze. Wypracowano również konsensus w kwestii celów przyświecających tym placówkom: wychować „człowieka uspołecznionego i twórczego, o głębokiej moralności i wysokim poczuciu godności ludzkiej”; powiązać „wartości społeczne i moralne życia osobistego w rodzinie i gromadzie z zagadnieniami współżycia w skali ogólnonarodowej i ogólnoludzkiej”; odkryć i rozwinąć „wszystkie wartościowe pierwiastki kultury chłopskiej, które będą przeobrażać i wzbogacać kulturę narodową dla utrwalania i rozwijania sił twórczych Narodu Polskiego”. Postanowienia Zjazdu TUL RP odbytego jesienią 1945 r. , jak i pozjazdowe działania podjęte w ramach organizacji były kompromisem pomiędzy koncepcjami ideowymi i stanowiskami politycznymi jego uczestników, w kontekście podziałów i pluralizmu ruchu Uniwersytetów Ludowych przed II wojną światową. Działacze uniwersytetów starali się przede wszystkim ocalić niezależność Towarzystwa i skupionych w nim placówek.
Iwona Błaszczak w artykule „Tradycje polskich Uniwersytetów Ludowych” pisała: (…) w dniach 11-13 października 1945 roku odbyło się pierwsze walne zgromadzenie TUL RP. Referaty na zjeździe wygłosili: Bogdan Suchodolski (filozof, pedagog, profesor uniwersytetów, polityk), Stefan Ignar (profesor ekonomii, prezes Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, wiceprezes Rady Ministrów), Władysław Radwan (organizator polskiego skautingu, członek Departamentu Oświaty w Rządzie RP na uchodźstwie) i Feliks Popławski. W ożywionej dyskusji zabierały głos 54 osoby, między innymi: Helena Radlińska (twórczyni pedagogiki społecznej w Polsce), Zofia Solarzowa (pedagog, instruktorka teatralna, organizatorka Uniwersytetów Ludowych, działaczka harcerstwa i ruchu ludowego), Józef Ciota (współpracownik Ignacego Solarza twórcy UL), Bolesław Dejworek (kierownik Uniwersytetu Ludowego w Gaci) i Władysław Fołta. Zjazd udzielił absolutorium Zarządowi Tymczasowemu, uchwalił ostateczne brzmienie Statutu Towarzystwa, wybrał w głosowaniu tajnym – 35-osobową Radę Wychowawczą obradującą pod przewodnictwem Józefa Niećki (kierownik Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”, po wojnie prezes Komitetu Wykonawczego Polskiego Stronnictwa Ludowego, członek Rady Państwa, poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm PRL I kadencji) oraz powołał dziewięcioosobowy Zarząd. Pierwszym Prezesem TUL RP w powojennej Polsce został wybrany Feliks Popławski (organizator oświaty pozaszkolnej dorosłych w środowiskach wiejskich, pedagog, publicysta, autor książek). Organem TUL stał się kwartalnik „Siewba”.
Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych RP swoje zadania edukacyjne utożsamiało z twórczą kontynuacją idei i praktyki polskich Uniwersytetów Ludowych. Członkowie TUL czuli się ich spadkobiercami. Tak więc w dniu 13 października 1945 roku TUL RP zaczęło działać jako pełnoprawna organizacja społeczna.
Pabianickie spotkanie ludowców wciąż powraca w publikacjach wielu autorów, np. Jerzy Jastrzębowski „Między apologią a negacją: kultura ludowa w polemikach1939-1948”, 1987. Helena Kamińska we wspomnieniach „Takie były początki”, 1965 pisze: (…) W Pabianicach został zwołany pierwszy po wojnie ogólnokrajowy Zjazd TUL. W charakterze gości została zaproszona delegacja Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Wypadło mi wygłosić mowę powitalną z ramienia TUR. Nad stołem prezydialnym wisiał wielki portret Solarza, założyciela TUL przed wojną. W kilkudniowych obradach imię Solarza, dzieło Solarza, wspomnienia o Solarzu były na ustach wielu mówców. W zjeździe wzięło udział kilkaset osób. (…)
Z okazji zjazdu działaczy TUL Teatr Domu Kultury w Pabianicach, dysponując salą widowiskową Domu Katolickiego przy ulicy Tuszyńskiej 1, wystawił komedię Bałuckiego „Grube ryby”.
Autor: Sławomir Saładaj