Seminarium Nauczycielskie

Po 1918 roku seminaria nauczycielskie stały się podstawą naboru kadr pedagogicznych. Zostały utworzone dekretem Naczelnika Państwa z lutego 1919 r. i w szybkim czasie dostarczały absolwentów tworzących kadrę dla rozwoju szkolnictwa podstawowego, wtedy zwanego powszechnym. W szczytowym okresie działalności seminariów w roku szkolnym 1928/1929 wypuściły one około 8 tys. absolwentów. Już w roku szkolnym 1933/1934 najbardziej pilne potrzeby kadrowe szkolnictwa powszechnego zostały zaspokojone do tego stopnia, że po reformie szkolnej z 1932 w ramach reformy Jędrzejewicza seminaria nauczycielskie uległy likwidacji. Ostatni absolwenci opuścili nieliczne już seminaria w roku szkolnym 1934/1935.

Kształcenia nauczycieli oparte było o pięcioletni cykl nauczania. Kandydaci do seminariów nauczycielskich musieli wykazać się wykształceniem sześcioklasowym, zdolnościami muzycznymi i odpowiednimi dyspozycjami psychicznymi. Dla młodzieży po czterech klasach, a taki poziom wykształcenia przeważał, tworzono w pierwszych latach tzw. preparandy – dwuletnie oddziały z programem uzupełniającym wykształcenie na poziomie podstawowym.

*

Po odzyskaniu niepodległości, w związku z rozwojem polskiego szkolnictwa, odczuwano brak w Pabianicach szkoły kształcącej nauczycieli. Warto odnotować, że w okresie I wojny światowej Komitet dla Analfabetów zorganizował kursy pedagogiczne dla kandydatów na nauczycieli. Przyjmowano osoby posiadające maturę lub co najmniej świadectwo ukończenia sześciu klas szkoły podstawowej. Pierwszy Kurs Pedagogiczny odbył się w 1915/1916 r., a jego uczestnikami byli m. in.: Józef Józefiak, Jadwiga Godlewska, Janina Wiśniewska, Janina Gryzelówna, Stefan Papiewski, Adam Śmiałkowski. W gronie wykładowców znaleźli się: ks. Teodor Portych, dr fil. Józefa Jędrychowska, ks. M. Lewandowski, dr med. Paweł Szreter (Schroeter), ks. Edward Goc, ks. Jan Kryszkowski, Wł. Pomianowski, Rudolf Schmidt, Wiktor Dobrzyński i Stefan Starostecki.

Pomysł założenia Seminarium Nauczycielskiego został zrealizowany w 1925 r. mocą uchwały Rady Miejskiej. Początkowo mieściło się w gmachu szkoły powszechnej im. G. Piramowicza. W 1927 r. Seminarium Nauczycielskie zostało przeniesione do budynku szkoły powszechnej im. E. Estkowskiego. W 1927 r. przeszło na własność Koła Pabianickiego Polskiej Macierzy Szkolnej. Szkoła była utrzymywana przez Radę Miasta i z opłat uczniowskich. W 1929 r. władze szkolne nadały uczelni prawa szkoły powszechnej z zastrzeżeniem wzniesienia własnego gmachu. Władze miasta przyznały Seminarium Nauczycielskiemu duży plac przy ul. Kościuszki 72 (obecnie Pułaskiego), niedaleko Gimnazjum Żeńskiego. Powołano Komitet Budowy, w skład którego weszli: dr Witold Eichler – przewodniczący, W. Fiedorowicz – wiceprzewodniczący, dr Henryk Broniatowski, Bernard Faust, Stefan Grabski (radny miasta), Józef Kasperkiewicz (notariusz) – skarbnik, Antoni Miatkowski, dr Emilian Loth, Julia Skowrońska, Kazimierz Staszewski, Feliks Papiewski (wiceprezes Rady Miejskiej), Lech Pawłowski – sekretarz i Andrzej Wilczek. Plany opracował inż. Teodor Gałązka. Po zebraniu odpowiednich funduszy jesienią 1929 r. rozpoczęto budowę szkoły przez firmę E. Hansa.

Zaplanowano budynek dwupiętrowy. Aby zebrać fundusze na budowę gmachu szkoły, komitet prowadził sprzedaż cegiełek, organizował imprezy, zbierał dobrowolne ofiary. Poszukiwano także środków poza granicami Polski. Znany sportowiec pabianicki, Luter, mieszkający w Stanach Zjednoczonych, postanowił rozprowadzić 5 000 cegiełek wśród rodaków w Ameryce. W październiku 1929 r. poświęcono kamień węgielny pod budowę Seminarium Nauczycielskiego. Do kwietnia 1930 r. wzniesiono mury do pierwszego piętra.

Według danych z 1926 r. w Seminarium Nauczycielskim zatrudnionych było 9 nauczycieli. Funkcję dyrektora pełnił Kazimierz Staszewski, który wykładał język polski i historię. Religii uczył ks. Bartłomiej Szulc, doktor teologii. Miłowska Maria – przyroda i fizyka, Ida Szlenfogtówna – język niemiecki, Józef Sajda – matematyka, Stanisław Śliski – śpiew i muzyka, Michał Kwaśniak – gimnastyka. W 1929 r. dyrektorem seminarium był W. Fiedorowicz.

Początkowo zorganizowano kurs pierwszy, który liczył 40 uczennic i uczniów. W roku szkolnym 1927/1928 uczęszczało 116 osób (w tym 73 dziewcząt i 43 chłopców). Na kursie I było 23 dziewcząt i 9 chłopców, na II kursie -25 dziewcząt i 16 chłopców i na III kursie – 25 dziewcząt i 21 chłopców. Z I kursu na Ii promowano 23, pozostawiono na drugi rok – 2; z kursu II na III promowano 34, pozostawiono na drugi rok – 1; z III kursu na IV promowano 32.

W 1930 r. w Seminarium Nauczycielskim odbyły się pierwsze egzaminy maturalne. Do egzaminu stanęło 50 uczniów V kursu: Jan Dzięcielski, Mieczysław Fałkiewicz, Henryk Funkiewicz, Zofia Gahlerówna, Pelagia Grabska, Stanisława Jabłońska, Jan Jankowski, Helena Jarmakowska, Stanisława Jaworska, Irena Jerzykowska, Stefania Jarzębowska, Regina Jasiczkówna, Janina Kłopotowska, Janina Kopjasówna, Wiktoria Kozarzewska, Irena Krysińska, Henryka Krzywańska, Dymitr Kulamtycki, Irena Lutrówna, Irena Łacwikówna, Helena Miłowska, Szarlota Najchajzerówna, Bronisław Neugebauer, Zofia Nowicka, Izydor Pawlak, Stefan Pawłowski, Wiesława Petrzykowska, Helena Pietrzykówna, Kazimierz Popławski, Stanisław Rębalski, Zofia Sajdówna, Maksymilian Sałaciński, Zofia Sicińska, Stanisław Sobczyk, Mieczysława Szwajkajzerówna, Kazimierz Szukalski, Józef Szymak, Stefan Śliz, Czesław Śpionek, Bronisław Trzeszczak, Janina Wajmanówna, Zofia Wojtatowiczówna, Maryla Wołosińska, Marta Wodzińska, Eugenia Ziewcówna, Aba Zylberger, Cecylia Nowicka, Maria Rybarkiewiczówna, Eliza Rahnówna, Maria Zaleska.

W Seminarium założono bibliotekę uczniowską, która zawierała 192 tomy i 309 egzemplarzy. Osobno utworzono bibliotekę nauczycielską.

Seminarium organizowało wycieczki do Częstochowy, Krakowa i Ojcowa. W szkole działał hufiec szkolny przysposobienia wojskowego, który wyjeżdżał na obozy letnie w Worochcie. ( Robert Adamek „Seminarium Nauczycielskie” w: Robert Adamek ,Tadeusz Nowak „650 lat Pabianic. Studia i szkice” , Pabianice 2005)

Autor: Sławomir Saładaj